OSTEOARTRİT

Osteoartrit Nedir Nasıl Oluşur?

Osteoartrit  halk  arasında  bilinen  ismi  ile  kireçlenme  eklemlerdeki  kıkırdak  dokunun  yapısında  bozulma, kıkırdak  dokunun  incelmesi  ve  yıpranmasıyla  ortaya  çıkan  en sık  görülen  eklem  hastalığıdır.

Osteoartrite  incelen  ve  koruyucu  özelliğini  kaybeden  kıkırdağın altındaki  kemik  kalınlaşır,  eklem  kenarlarında  osteofit  denilen  kemik  çıkıntılar  oluşur. Eklemi  saran  sinovial  zar  kalınlaşır, sinovial  sıvı  miktarı  artar. Bu  eklemin  şişmesidir. Eklem  kapsülü  ve  eklemi  destekleyen  bağlar  zedelenen  eklemi  desteklemek  ve  zararlı  hareketlerden  korumak    için  kasılır. Bu  sürteç  bir  süre  sonra  kontrolden  çıkar  ve  bir  kısır  döngü  başlar. Sonuçta  eklemde  hareket   kısıtlılığı   ve  yapışıklıklar  daha  ileri  dönemde  ise şekil  değişiklikleri  gelişir.

Sebepleri ve Risk Faktörleri Nelerdir?

• Yaş, yaş  OA  gelişiminde  en önemli  risk  faktörünü  oluşturmaktadır. Özellikle  45  yaşından  sonra  ilerleyen  yaş  ile  birlikte  eklemi  destekleyen  kas  gücünün  azalması,eklem  biomekaniğinin  bozuklaması, kıkırdak  yapıda  meydana  gelen  yıpranmalar sonucunda  OA  gelişim  hızı  artmaktadır.
  
• Cinsiyet,  özellikle  ağır  seyreden  daha  yaşlı  hasta  grubunda,  diz ve  el  eklemlerinde  gelişen  OA’da  kadın  cinsiyet  daha  fazla  etkilenmektedir.
  
• Ailesel  Yatkınlık, OA  kalıtsal  bir  hastalık  değildir. Bazı  tipleri örneğin;  perimenapozal  dönemde ve  pek çok  eklemi  tutan  formu ailesel  eğilim  gösterir.Ayrıca  erken  yaşta  başlayan ve eklemi  yıpratan  türünde de ailesel  yatkınlık  gözlenebilir.
  
• Obesite; OA için  önemli  bir  risk  faktörüdür. İdeal  vücut  ağırlığından  fazla  kilosu  olan  kişilerde ekleme  olan  aşırı  yüklenme  ile  eklem  daha  kısa  sürede  yıpranmakta, kısa  sürede  deformite  ve  hareket  kısıtlılığı  gelişmekte   sonuçta  günlük  hareketin  azalması  ile  obesite  daha da artmaktadır. Osteoartrit gelişmiş şişman kişilerde, çok az kilo verilmesi bile şikayetleri büyük oranda geriletmektedir. Örneğin 5 kg verilmesi diz üzerindeki yükü 15-20 kg azaltmaktadır. Çünkü normal yürüyüş sırasında diziniz üzerine vücut ağırlığınızın 3.5 katı yük binmektedir.
  
• Hipermobilite; eklem  normal  hareketinden  daha  fazla hareket  edebilmektedir.Bu  extra  hareket  yeteneği eklem ve  çevre  dokuyu  zedelemektedir.
  
• Eklem  çevresi  kas  dokusunu  zayıflığı;  ekleme  bilen  yükü  artırmakta  ve yıpranma  ile  erken  şekil  değişikliği  ortaya  çıkmaktadır.
  
• Travma; Bir eklemde ciddi bir  incilme  meydana gelmesi veya eklem üzerinde ameliyat yapılması  eklemin  kıkırdak yapısını ve yüzeyini bozduğu  için  ilerleyen yıllarda bu bölgede osteoartrit oluşmasına neden olabilir. Romatizmal  hastalıklarda  eklemler  normal  sürecin  üstünde  bir  yıpranmaya  maruz  kalırlar.  Bundan  dolayı  romatizmal  hastalığın  etkilediği  eklem  Kalçalarda görülen Perthes hastalığı gibi doğuştan gelen veya çocuklukta gelişen bir takım eklem anormallikleri de daha sonra osteoartrit oluşumuna neden olabilir.
  
•  Normal aktivite ve egzersiz eklemler için kötü değil, son derece iyidir ve osteoartrite neden olmaz. Ancak, zor ve tekrarlanan aktiviteler eklemlerin incinmesine neden olabilir. Bu durum, çiftçiler (kalça osteoartriti) ve profesyonel futbolcular (diz osteoartriti) gibi fiziksel olarak zorlayıcı işleri olan insanlarda osteoartritin neden daha sık görüldüğünü açıklamaktadır.
  

Ne Sıklıkla Gözlenir?

OA  en sık  gözlenen  eklem  hastalığıdır.Bütün  olarak  ele  alındığında  45  yaş  üstünde  çoğunlukla  başlayan  OA 65  yaş  üstünde  olan  insanların  %10 -20’sini  etkiler.İleri  yaştaki  ağrı  ve  sakatlıkların  temel  kaynağıdır.En sık  etkilenen  eklemler  diz, kalça ve  el  eklemleridir.

Teşhis ve Klinik Seyir

Fizik  muayenede  eklemin  değerlendirilmesinde  eklemde  şişlik,eklemden  ses gelmesi, hareket  ile  ağrının  saptanması, hareketlerde  kısıtlık     ve  hastadan  alınan  anemnez ile  tanı  konur. Eklemin  grafisi  ya da gerekiyorsa  MR,BT  ile daha ileri  görüntülenmesi  yapılır. Grafide eklem  kıkırdağında  incelme ve  eklem  aralığında  daralma, eklem  kenarlarında  osteofit  denilen yeni  kemik  oluşumlarının  görülmesi  tipiktir.

Klinik  seyir;

Tüm  vücut  eklemlerini  tutabilen  bir hastalıktır. En çok ağırlık taşıyan eklemler olan  diz, kalça, ayak eklemleri günlük  yaşamda  çok  kullanılan  el  eklemleri ve omurgada bel – boyun  bölgesi eklemleri  etkilenir.

Diz  Eklemi  Osteoartriti;

Diz  ekleminde  görülen  osteoartrit  kadınlarda  daha sıktır ve özellikle 50 yaşından sonra görülür. Fazla  kilo,geçmişteki  diz travmaları, geçirilmiş operasyonlar eklemde osteoartrit riskini en çok artıran etkenlerdir. Genellikle  her iki diz eklemi  tutulur, ilk belirti  ağrıdır bazen hareket  kısıtlılığıda  buna  eklenir.  İleri  vakalarda  deformiteler  nedeniyle merdiven inip çıkma,oturma, çömelme  gibi  günlük yaşam aktiviteleri  belirgi  kısıtlanır.

Kalça  eklemi  osteoartriti;

Kalça eklemi  ostoeartriti  kadın ve erkeklerde eşit   oranda görülür, çoğunlukla 40 yaşından sonra ortaya çıkar. Tek  taraflı  tutulumu  daha  fazladır.. Doğuştan kalça   çıkığı  olanlarda ya da daha  önceki  dönemde  romatizmal   eklemi tutan bir hastalık geçirmiş olanlarda ileri yaşlarda osteoartrit gelişebilir.

El eklemlerinin  osteoartriti;

El  eklemleri  günlük  hayatta  en  fazla  kullanılan eklemlerdir. Eklemler küçüktür  fakat  osteoartrit nedeniyle  kısıtlanmış  eklem günlük  yaşamı  olumsuz  etkiler.

Ayak   eklemlerinin osteoartriti;

En sık ayak başparmağının kökündeki eklemde  gözlenir.Bu eklemde ağrılı şişlik oluşur ve eklem sertleşir ve sonraki  dönemlerde yürüme güçlüğü  ortaya  çıkabilir. Buna halluks rijidus adı verilir.

Omurgayı  etkileyen  osteoartrit;

Özellikle  bel ve boyun    bölgesinin osteoartriti sık   gözlenir.Klinik  olarak  bu  bölgelerde  ağrı, hareket  kısıtlılığı  bazende  kol  ve  bacaklara  yayılan  ağrılar  görülür.45  yaşından  sonraki  dönemde  sıktır.

Omurga artrozunda kemik ve diskal yapıda yıpranma görülür.

Osteoartrit  hastalığım var ise neler beklemeliyim?

• Her  zaman kötüye giden bir hastalık değildir.
  
• Kimi zaman daha ılımlı kimi  zaman daha gürültülü seyreder.
  
• İleri vakalar hariç kişiler normal yaşamlarını sürdürürler.
  
• Zamanında gerekli  tedaviler ile yaşam kalitesi kısıtlanmaz.
  

Osteoartritin Belirtleri Nelerdir?

Yıllar  içinde  yavaş  gelişen bir  süreç  olan  osteoartrit  normal  yaşlanmanın da  bir  parçasıdır.  Neredeyse  tüm  eklemleri  tutabilir.  Bazı  kişilerde  süreç yavaş  ve  sakindir  fakat  bazı  bireylerde  daha  gürültülü  seyreder,  kısa  sürede  deformiteler  gelişir. Aynı  yaşta  ve  aynı  eklemi  tutulmuş  olan  kişilerde  bile hastalığın  şiddeti farklı  seyreder.Hastalık  yıllarca  değişmeden  aynı  kalabilir veya  aktifleşip  tekrar  sakinleşebilir.

Temel  semptomlar  ağrı  ve  hareket  kısıtlılığıdır.Ağrı  eklemin  yoğun  olarak  kullanıldığı süre  ve  sonrasında  artar, istirahat  ile  azalır. Dinlenme  sonrasında görülen tutukluk eklemin hareketi  ile kısa  sürede  açılır. Sıklıkla  iklim  değişikliği  ağrıları  arttırır.Özellikle  diz eklemi gibi  yüzeyel  eklemlerde bozulan kıkırdak yüzeyinden dolayı  eklemden  ses gelebilir.

Bazı  ilerlemiş  vakalarda sadece  hareket  sırasında  değil  istirahatte de  ağrı  gözlenir.Bu durumlarda  günlük  yaşam  aktiviteleri  çoğunlukla  kısıtlanmıştır.

Tedavi Yöntemleri

• Hasta eğitimi,
  
• Eklemi  koruma ve enerji tasarruf teknikleri,
  
• Gerektiğinde  yardımcı cihaz kullanımı,
  
• İlaç tedavisi,
  
• Fizik tedavi ve rehabilitasyon programları,
  
• Gerektiğinde cerrahi tedavi.
  

Hasta  eğitimi;

Osteoartritin  kesin tedavisi  yoktur.Hastalığın bir  kısmı normal  yaşlanma  ile gelişen eklem yıpranmasıdır. Amaç  hastalığın hızlı  ve  kötü gidişini, kişilerin yaşamsal  aktivitelerinin kısıtlanmasını  engellemektir.

Yapılan araştırmalarda  düşük eğitim  seviyeli  kişilerde osteoartrit  görülme  sıklığı yüksek  bulunmuştur.Hastaların  eğitimi ile eklemde  belirgin yıpranma olmadan hastalık  erken saptanabilir ve  gerekli önlemler alınabilir.

Eklemi  korumak için;

Eklem üzerindeki  baskıyı azaltmak;

• İdeal kilonun korunması,
  
• Gün içerisindeki  aktiviteler düzenlenmeli, işler devamlı değil dinlenerek yapılmalıdır.
  
• Eklemler korunmalıdır.Eklemleri  zorlayan hareketlerden kaçınılmalıdır.
  
• Şoku emebilen ortopedik, stabil ayakkabılar  tercih  edilmelidir.
  
  

Aktivite  ve  egzersiz;

• Eklemleri zedeleyen hareketlerden kaçınılmalı.
  
• Eklem  etrafındaki  kas ve tendonların güçlendirilmesi ekleme bilen yükü  azaltacaktır.
  
• Eklem  için uygun olan egzersizler ile kaslar güçlendirilmelidir.
  
• Günlük yaşam aktivitelerinin yoğunluğu azaltılarak gün içine yayılması önemlidir.
  
  

Egzersizin  yararları;

• Eklemdeki  güçsüzlüğü azaltarak, eklemin  kullanılabilirliğini  arttırır.
  
• Eklemi  daha  fazla hasardan korur,yıpranmayı  önler.
  
• Disabiliteyi  yani  sakatlığı  önler ve yaşam kalitesini arttırır.

• Fiziksel aktivite ve istirahat arasında dengenin  kurulmasıdır.
  
• Tembellik değildir.
  
• Gün içerisinde gereksiz hareketlerin yapılması yarardan çok zarar getirir.
  
• Eklemin istirahatı gerekli ise günlük yaşam temposu da ona uygun olarak azaltılmalıdır.
  
• Uzun süreli bir aktivite yapılacaksa, ayakta durma yerine uygun pozisyonda oturma tercih  edilmelidir.
  
• Sık ihtiyaç duyduğunuz malzemeleri rahat erişebileceğiniz  yerlere yerleştirin.
  
• Merdiven yerine mümkünse asansör veya rampaları  tercih edin.
  
• Yere oturmayın ve yere diz çökmeyin.
  
• Elinizdeki ağırlıkları azaltın ve  dengeli taşıyın.
  

Yardımcı  cihaz  ve  ilaç  kullanımı;

Kişiler  gerektiğinde  eklemi  destekleyen  dizlik, korse, baston gibi  yardımcı  cihazlar   kullanmalıdır.